Opgemerkt

Taal en spel verrijken in doen-alsof spel| ontwerponderzoek voor de praktijk

Doen-alsof spel is een rijke context voor de brede ontwikkeling van kinderen. Ze doen spelenderwijs ervaringen op verschillende gebieden op: sociaal-emotioneel, talig en cultureel. Maar rijk spel ontstaat niet vanzelf: de rol van de professional is doorslaggevend. Hoe kun je aansluiten bij het spel van kinderen, maar ook de spelkwaliteit verhogen en talige ervaringen stimuleren? Een projectteam van pedagogisch medewerkers, kleuterleerkrachten, trainers, ontwikkelaars en onderzoekers heeft op die vragen met behulp van ontwerponderzoek een antwoord gevonden. Er zijn tien kernelementen geïdentificeerd waarmee het spel van kinderen versterkt kan worden en kinderen uitgedaagd kunnen worden tot meer taalproductie en hogere taaldenkniveaus.

Progress in International Reading Literacy Study |internationaal onderzoek|
Onlangs zijn de resultaten voor Nederland van het vierde PIRLS-onderzoek bekend gemaakt via het Expertisecentrum Nederlands, dat verantwoordelijk is voor de uitvoering van het onderzoek in Nederland.
Enkele conclusies: De scores zijn stabiel gebleven, maar Nederland daalt op de ranglijst. Verschillen in Nederland tussen leerlingen zijn klein en jongens blijven achter bij de meisjes. Er zijn grote verschillen tussen scholen met vergelijkbare populaties. Leerlingen hebben steeds minder leesplezier.
Tegelijkertijd zijn ook de resultaten van Vlaanderen bekend. De voornaamste conclusie is dat ‘PIRLS 2016 voor Vlaanderen weinig blinkende parels opleverde : de begrijpend-leesvaardigheid van Vlaamse leerlingen van het vierde leerjaar blijkt minder goed te zijn dan tien jaar geleden en dan die van kinderen in vele andere landen’ (https://duurzaamonderwijs.com/2017/12/) .

Zie hieronder de volledige rapporten voor Nederland en voor Vlaanderen.
Pirls in Nederland
Pirls in Vlaanderen

Begrijpend Lezen – geen vak maar een houding |beschouwing|
Op de site van wij-leren.nl staat een interessante beschouwing over begrijpend lezen van collega Terry van de Beek, onderwijsadviseur en trainer bij Dyadon. Het onderwerp sluit precies aan bij de geplande voorjaarsconferentie van 2018. Ze besluit haar artikel aldus:
‘Nee, we schaffen begrijpend lezen niet af, maar we beschouwen het ook niet meer als een apart vak. Je moet immers elke tekst begrijpen die je leest op elk moment, zowel binnen school als daarbuiten. En begrijpen wat je leest is zoveel meer dan een tekst lezen en er dan de vragen over beantwoorden.’
Begrijpend lezen is een houding

Lezen en digitale media: een perspectief op onderwijs|oratie|
Op 9 maart 2017 sprak Eliane Segers haar oratie uit aan de Universiteit Twente, waar ze werd benoemd tot bijzonder hoogleraar Lezen en Digitale Media, een leerstoel mede mogelijk gemaakt door Stichting Lezen. Haar leeropdracht behelst onder meer onderzoek naar het ontwerp van multimediale omgevingen, de rol van geschreven taal hierbinnen en de vraag hoe leesgedrag van kinderen en jongeren in deze context kan worden bevorderd.
Oratie Eliane Segers

Leesmonitor – Het magazine (2016): Digitaal lezen, anders lezen? |onderzoek|
Het themanummer van Leesmonitor 2016 gaat over digitaal lezen: teksten lezen van een beeldscherm. Lezen we die anders dan teksten op papier?
Critici betogen dat schermlezen vluchtiger en oppervlakkiger is. De bewegende pixels geven de ogen een onrustig gevoel. Ultrakorte teksten op internet, hyperlinks en pushberichten brengen de lezer in een ‘klik- en scan-modus’. De concentratie, onderdompeling en begrip van het verhaal zouden daaronder lijden.
Wat zegt de wetenschap over deze ideeën? In dit nummer wordt empirische onderzoek in kaart gebracht. Welke verschillen zijn er tussen het lezen van papier en van het scherm? Bieden schermmedia, naast bedreigingen, ook kansen voor het lezen? En hoe kunnen leesbevorderaars opgroeiende generaties ondersteunen om zich als lezer te ontwikkelen – op papier én digitaal?
Digitaal lezen, anders lezen 

De invloed van (re)creatief schrijven op lezen|onderzoek|
Een publicatie in de Stichting Lezen Reeks (2017). Kan (re)creatief schrijven het leesplezier en de leesvaardigheid van kinderen en jongeren vergroten? En hoe ziet de praktijk van creatief schrijven in het Nederlandse primair en voortgezet onderwijs er op dit moment uit? Emy Koopman is voor een antwoord op deze vragen op zoek gegaan naar onderzoeksliteratuur over dit onderwerp. Hoewel er meer onderzoek nodig is om de precieze waarde van creatief schrijven te kunnen vaststellen, als middel voor leesbevordering en als betekenisvolle activiteit in zichzelf, kan creatief schrijfonderwijs, mits goed uitgevoerd, kinderen en jongeren plezier geven in taal en verhalen.
De invloed van (re)creatief schrijven op lezen

Literatuurstudie naar lees- en schrijfachterstanden bij kinderen en jongeren|onderzoek|
De literatuurstudie Preventie door interventie (2017) werd verricht in opdracht van Stichting Lezen en Schrijven door Ingrid Christoffels, Annemarie Groot, Christine Clement en Jo Fond Lam van het Expertisecentrum Beroepsonderwijs. Uit het rapport blijkt dat er weinig aandacht is voor schrijfvaardigheid, zowel binnen onderwijs als binnen onderzoek. Naast meer aandacht voor schrijven op school zou onderzocht moeten worden hoe schrijfvaardigheid ook buiten school gestimuleerd kan worden.
Ook blijkt dat weinig onderzoek en weinig interventies zich richten op jongeren met taalachterstanden in het secundaire of tertiaire onderwijs. Het is daarnaast belangrijk dat jongeren hun taalniveau ten minste onderhouden en niet afglijden naar een lager niveau. Onderzoek zou moeten uitwijzen in welke mate en waarom dat gebeurt.
Preventie door interventie

Geletterdheid in de 21e eeuw: een verkenning|onderzoek|
Een onderzoek door literatuurwetenschapper Tommy van Avermaete, in opdracht van Stichting Lezen.
Welke betekenis heeft ‘lezen’ in de 21e eeuw? Zijn we, behalve lezers, door internet allemaal schrijvers geworden? Welke aanvullende vaardigheden vereist het gebruik van digitale media? Is programmeren achter de computer een vorm van lezen en schrijven? Een tweede vraag betreft de plaats die de literatuur in het huidige digitale tijdperk inneemt. Welke nieuwe vertelvormen zijn er op het internet ontstaan? En hoe verhoudt de consumptie hiervan zich tot het traditionele lezen?
Van Avermaete maakte een verkenning van de beschikbare literatuur over het lezen, en met name over het literaire lezen, in de 21e eeuw. Zijn zoektocht betrof een brede reeks aan tekstsoorten: van empirische studies tot essays in kranten en tijdschriften, en van theoretische beschouwingen in boekvorm tot opiniërende en reflecterende posts op weblogs. In het onderzoeksrapport komen verschillende thema’s aan de orde: een (her)definitie van het begrip lezen, de praktijken van het online schrijven en lezen, het vertellen van verhalen met gebruik van verschillende media, en het verschil tussen traditionele en brede, digitale geletterdheid. Het rapport is bedoeld als exercitie in het denken, een aanzet tot debat en reflectie.
Geletterdheid in de 21e eeuw

Onderzoek naar opbrengsten van lezen |onderzoek|
In haar onderzoek Wat doet het boek? Een onderzoek naar de opbrengsten van lezen (2017) inventariseerde Jette van den Eijnden in opdracht van Stichting Lezen empirisch onderzoek naar psychologische opbrengsten van lezen. Ze onderscheidde daarbij drie persoonlijke domeinen waarop het lezen van invloed kan zijn: ons denken/onze opvattingen, sociale cognitie en het (geestelijk en fysiek) welzijn.
Wat doet het boek?

Troef |brochure|
Een eenmalig magazine dat is verschenen in het kader van de week van geletterdheid in Vlaanderen (september 2017). Met artikelen die vertellen hoe het werken aan geletterdheid kansen creëert.
Troef

Lezen en creatief schrijven combineren|brochure|
Uit de reeks Kwestie van lezen van Stichting Lezen: deel 13 (2017) over lezen en creatief schrijven, met informatie en tips om door creatieve schrijftaken en lezen te combineren schrijven aantrekkelijker te maken voor basisschoolleerlingen.
Lezen en creatief schrijven combineren

Leesplezier voor kinderen met leesproblemen|brochure|
Uit de reeks Kwestie van lezen van Stichting Lezen: deel 11 (2017) met achtergronden en tips over leesplezier voor kinderen met leesproblemen.
Leesplezier voor kinderen met leesproblemen

Digitale kinderboeken|brochure|
Uit de reeks Kwestie van lezen van Stichting Lezen: deel 7 (2014) met achtergronden en tips over leesplezier voor kinderen met leesproblemen.
Digitale kinderboeken