Het einde van begrijpend lezen? (23 maart 2018)

De voorjaarsconferentie van 23 maart had als thema: Het eind van het vak begrijpend lezen? Leesonderwijs zou meer moeten aansluiten bij geletterdheidspraktijken van kinderen, was een van de conclusies van de Najaarsconferentie van vorig jaar. Is begrijpend lezen als apart vak dan nog wel zinvol en nodig? Er was een gevarieerd programma met plenaire presentaties, pitches en workshops. Op het eind van de inspirerende dag hebben we in meerderheid het vraagteken verwijderd.

Zie hier een foto-impressie.

Nieuwe kerndoelen voor het vak Nederlandse taal
Jetty de Jong
Jetty de Jong bracht verslag uit van het werk van de ontwikkelteams die van start zijn gegaan met de landelijke herziening van het curriculum. Er komen consultatierondes waarin feedback gegeven kan worden op tussenproducten. Op curriculum.nu is inmiddels een ‘Conceptvisie op het leergebied Nederlands’ gepubliceerd waarop gereageerd kan worden. We namen het besluit om als vereniging de conceptvisie te bestuderen en er gezamenlijk op te reageren.
Jetty de Jong is taalcoördinator en lid van het ontwikkelteam Nederlands.

Klik hier Curriculum.nu voor de powerpoint van de presentatie.

Toetsing van begrijpend lezen
Marieke Tomesen en Saskia van Berkel
Cito oriënteert zich op de constructie van nieuwe toetsen Begrijpend lezen. In een plenaire sessie informeerde Marieke Tomesen ons over ideeën rond vernieuwingen in het Cito-leerlingvolgsysteem voor primair en speciaal onderwijs. Marieke en Saskia legden ons een aantal vragen voor die in subgroepen werden besproken.
Marieke Tomesen en Saskia van Berkel zijn als toetsdeskundige Taal werkzaam bij Cito B.V.

Klik hier Toetsen begrijpend lezen voor de powerpoint van de presentatie en hier voor de vragen die aan subgroepen zijn voorgelegd.

Een interactieve sessie n.a.v. Pirls-Vlaanderen en consequenties voor de toekomst van het vak begrijpend lezen
Bieke De Fraine
In het PIRLS2016-onderzoek (Progress in International Reading Literacy Study) is vastgesteld dat Vlaamse leerlingen minder goed scoren voor begrijpend lezen dan de Nederlandse leerlingen.
Bovendien is het begrijpend lezen in Vlaamse basisscholen de voorbije tien jaren sterk achteruit gegaan, terwijl de scores in Nederland stabiel zijn gebleven.
Bieke De Fraine lichtte de belangrijkste resultaten uit het PIRLS-onderzoek toe. Ze ging in op de verschillen tussen resultaten van de Nederlandse en Vlaamse leerlingen.
In interactie met het publiek zocht ze naar mogelijke oorzaken en naar eventuele remedies om het onderwijs in begrijpend lezen te versterken.
Bieke De Fraine is onderwijsonderzoeker en werkt bij het Centrum voor onderwijseffectiviteit en -evaluatie aan de KU Leuven.

Klik hier PIRLS2016 voor de powerpoint van de presentatie; voor de opmerkingen die ze van de deelnemers kreeg, zie hier.

 Workshops
De workshops zijn voorafgegaan door pitches van de sprekers, zodat ieder zich een beeld kon vormen van wat er aan de orde kwam.

Lezen, ‘je moet er iets mee hebben!’
Gerri Koster
In Ontwikkelingsgericht Onderwijs is lezen altijd gericht op de inhoud van teksten, passend bij het thema en vooral bij de vragen die leerlingen hebben. Lezen is verbonden met verschillende activiteiten: gesprekken, spel- en onderzoeksactiviteiten en het schrijven van teksten. Deze integratie maakt lezen tot een rijke, functionele activiteit. Dat is iets heel anders dan begrijpend lezen als ‘schoolvak’. Er wordt geen leesmethode gebruikt.
Gerri Koster ging in op de leerkrachtvaardigheden die nodig zijn om gericht te werken aan het vergroten van de leesvaardigheid van de leerlingen. Hoe organiseert de leerkracht leesactiviteiten en hoe worden de leerlingen begeleid bij het lezen? Welke instructies hebben de leerlingen nodig? Hoe worden leesstrategieën aangeboden? Tijdens de workshop heeft ze een inspirerend fragment van een film laten zien over leerlingen die (leren) lezen zonder leesmethode.
Gerri Koster is nascholer en onderwijsontwikkelaar bij De Activiteit, landelijk centrum voor Ontwikkelingsgericht Onderwijs.

Klik hier Je moet iets met lezen hebben voor de powerpoint van de presentatie.

Close Reading… een kans om kinderen op een andere manier te leren (denkend) te lezen
Dortie Mijs en Ebelien Nieman
Bij Close Reading gaat het om het stimuleren van het denkproces van de leerlingen tijdens het luisteren en het lezen van een complexe verhalende of informatieve tekst. In de onderbouw worden prentenboeken ingezet. De leerkracht begeleidt de leerlingen gedurende drie sessies aan de hand van het GRRIM (Ik-wij-jullie-jij) en stelt daarbij tekstgerichte vragen, waarbij coöperatieve werkvormen worden ingezet. Een tekst wordt drie keer gelezen met steeds een andere focus. Kinderen denken, praten en werken samen over de tekst waardoor een dieper begrip ontstaat. Dortie Mijs en Ebelien Nieman gebruikten Oreo-koekjes en een voorbeeldtekst ter inspiratie om de Close Reading-aanpak te laten zien.
Dortie Mijs en Ebelien Nieman (Expertis Onderwijsadviseurs)

Begrijpend lezen: een hardnekkig misverstand
Dolf Janson
In de workshop kwamen de volgende kwesties aan de orde. Of ‘begrijpend lezen’ ooit een ‘vak’ is geweest, valt te betwijfelen. Het is meer een hardnekkig misverstand, dat kostbare onderwijstijd kost en uitgevers inkomsten bezorgt. Lezen is immers betekenis toekennen aan een geschreven tekst, zonder dat bestaat lezen niet.
Als kinderen teksten functioneel gebruiken, omdat zij die als nuttig of plezierig ervaren, dan staat de betekenis centraal. De tekst is dan betekenisvol en dus zullen zij blijven denken tijdens het lezen en actief met die tekst omgaan. Dan gaat het verder gewoon over taal, die je kunt gebruiken en beschouwen. Niks aparts aan, maar gewoon onderdeel van die rijke bron, die taal nu eenmaal is, ongeacht of die gesproken of geschreven is.
Dolf Janson is onderwijsadviseur en ontwikkelaar.

Klik hier Begrijpend lezen als hardnekkig misverstand voor de powerpoint van de presentatie.

Diatoetsen en het einde van het vak begrijpend lezen?
Marja Borgers
Marja gaf een overzicht van de mogelijkheden en achtergronden van Diatoetsen. Er is inmiddels een compleet werkpakket ontwikkeld voor het leesonderwijs in zowel het po als het vo. Dit pakket begint bij het formatief toetsen van de leerlingen met behulp van Diatekst. Dat geeft een diagnose van begrijpend lezen op meerdere niveaus, waardoor formatief evalueren mogelijk en zinvol wordt. Vervolgens kan de leerkracht met behulp van diverse materialen, waaronder Diaplus, de tekstenbank en Klassenteksten op zijn of haar eigen wijze en samen met de leerlingen gericht werken aan de leesvaardigheid. De leerkracht kan de lesmaterialen en teksten integreren in de zaakvakken, in thematisch onderwijs of in onderzoeksprojecten.
Marja Borgers is onderwijsadviseur Diatoetsen.

Klik hier Diatoetsen – een formatief leerlingvolgsysteem voor de powerpoint van de presentatie.

De studiedag sloot af met een samenvattende presentatie Begrijpend lezen – Hoe kan het anders? van Erna van Koeven.
Onderwijs geven in begrijpend lezen is niet populair bij leraren. Onderwijs krijgen in begrijpend lezen bij leerlingen ook niet. Die twee uitspraken horen bij elkaar. Heeft begrijpend lezen niet alles te maken met het bouwen aan een ervarings- en taalbasis met behulp van rijke en betekenisvolle thema’s en teksten? Erna van Koeven ging in op de vraag hoe we daar in de praktijk mee aan het werk kunnen.
Erna van Koeven werkt bij Hogeschool Windesheim en heeft samen met haar collega Anneke Smits een veelgelezen blog over geletterdheid en schoolsucces.

 Klik hier Begrijp jij wat je leest? voor de powerpoint van de presentatie.